H έβδομη σφραγίδα (The Seventh Seal) 1957

Σκην.- Ingmar Bergman

Με τους-  Max von Sydow , Gunnar Björnstrand, Bibi Andersson


                                       Η πίστη είναι ο χώρος της απόλυτης μοναξιάς...
                                       Η αγωνία είναι η μόνη βεβαιότητα..
                                                Κίρκεγκωρ (Δανός φιλοσοφος)

   Βρισκόμαστε στα βάθη του Μεσαίωνα. Ένας σταυροφόρος, ο Αντόνιους Μπλοκ, επιστρέφει στην πατρίδα του, τη Σουηδία, αφού πολέμησε δέκα χρόνια στους Άγιους Τόπους επιθυμώντας να υπηρετήσει έναν σκοπό και ίσως να κερδίσει μια θέση στον Παράδεισο. Ωστόσο, αντί να έλθει σαν δαφνοστεφανωμένος νικητής, πλήρης αυτοπεποίθησης και δικαίωσης, γυρίζει σωστό ερείπιο. Όλες του οι βεβαιότητες και η πίστη του έχουν χαθεί, η αμφιβολία τον κατατρώει εσωτερικά, υποψιάζεται την κενότητα των εννοιών θρησκεία, ιερός σκοπός και συνακόλουθα τον παραλογισμό και την φρίκη της ανθρώπινης ζωής, αφού αυτή δεν έχει ένα υπερβατό νόημα, που να μας κατευθύνει. Είναι εμφανές ότι ο σταυροφόρος δεν είναι ένας ήρωας του καιρού του αλλά μία φιγούρα της νεωτερικότητας μεταφυτευμένη στην κατεξοχήν εποχή του μυστικισμού και της σκοτεινής πίστης -τον Μεσαίωνα. Συν τοις άλλοις, πέραν του ότι δεν βρήκε τον Παράδεισο υπηρετώντας την υπόθεση των Σταυροφοριών, βλέπει την πατρίδα του να έχει μετατραπεί σε μια αληθινή κόλαση, μιας και έχει ενσκήψει επιδημία πανούκλας σε όλη την χώρα. Πρόκειται για αληθινό γεγονός, όταν στα μέσα του 13ου αιώνα η πανούκλα αφάνισε πάνω από το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης.

   Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, με το που ακουμπάει τις όχθες της Σουηδίας, ο ίδιος ο Θάνατος τον περιμένει για τον πάρει μαζί του. Ο Μπλοκ όμως αρνείται και του προτείνει να παίξουν μία παρτίδα σκάκι και να τον αφήσει να ζήσει, όσο κρατήσει το παιχνίδι. Μαζί του ο Σταυροφόρος έχει και τον ιπποκόμο του, ο οποίος είναι το εντελώς αντίθετο. Κυνικός σε σημείο μηδενισμού, ρεαλιστής, δεν τον απασχολεί το κρυμμένο πίσω από τα πάντα νόημα, γήινος, ζει τη ζωή του σε κάθε της στιγμή πίνοντας και φλερτάροντας ασύστολα.

        

   
          Στην περιπλάνησή του αυτός ο ιδιόρρυθμος Δον Κιχώτης με τον Σάντσο Πάντσα του θα συναντήσουν διάφορους τύπους ανθρώπων, αυτομαστιγώμενους, μάγισσες που καίγονται στην πυρά, απατεώνες αλλά και ένα αντρόγυνο πλανόδιων ηθοποιών μαζί με το αγοράκι τους. Η οικογένεια αυτή είναι οι μόνοι αγνοί και αθώοι μέσα σε αυτή την κοιλάδα των δακρύων. Συμβολίζουν την Αγία Οικογένεια, τον Ιωσήφ, την Μαρία και τον μικρό Χριστό, αφού και τα ονόματά τους εκεί παραπέμπουν. Ακόμη, τον Σταυροφόρο τον περιμένει η πιστή του γυναίκα στον πύργο τους.

     Θα λέγαμε ότι υπάρχουν κάποιες ομοιότητες του Μπλοκ με τον ομηρικό Οδυσσέα. Είναι αμφότεροι πολεμιστές, ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους αφιερώθηκε στην περιπλάνηση, τους περιμένει και τους δύο μια πιστή αγαπημένη. Ωστόσο, υπάρχουν δύο θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ τους, οι οποίες μας σκιαγραφούν καλύτερα τον Αντόνιους Μπλοκ. Ο Οδυσσέας επιστρέφει στην πατρίδα του και ΓΝΩΡΙΖΕΙ, έχει κατακτήσει την πολυπόθητη γνώση και σοφία από την εμπειρία. Ο Αντόνιους, παρ'όλη την εμπειρία, διατελεί εν πλήρη αγνοία και συγχύσει. Η αμφιβολία και η αγωνία τον έχει συντρίψει. Επιπρόσθετα, ο Οδυσσέας σε όλο του το πολύπαθο ταξίδι έχει τους θεούς δίπλα του, ο Ποσειδώνας τον εκδικείται, η Αθηνά τον βοηθάει, αισθάνεται, σχεδόν βλέπει τους θεούς. Ο Αντόνιους Μπλοκ αισθάνεται την απουσία και τη σιωπή του Θεού. Ικετεύει για ένα σημάδι, έστω ένα κάτι, αλλά ο Θεός παραμένει σιωπηλός. Και αν δεν υπάρχει; Τον δοκιμάζει ο Θάνατος σαν άλλος Μεφιστοφελής. Τότε η ζωή είναι μια φρίκη! απαντά ο Μπλοκ. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο Σουηδός σκηνοθέτης ονομάζει την ταινία του έβδομη Σφραγίδα, αφού σύμφωνα με την Αποκάλυψη του Ιωάννη << Όταν άνοιξε την έβδομη σφραγίδα, έγινε σιγή στον ουρανό περίπου μισή ώρα>>. Σιγή λοιπόν, η σιγή του Θεού(όρος,με τον οποίον θα ασχοληθεί ο Μπέργκμαν στην καλύτερή του ταινία, τη Σιωπή του 1962).
             

     Εκεί όμως που ο Σταυροφόρος τα βλέπει όλα μαύρα, ο Ιωσήφ, ο πατέρας - πλανόδιος ηθοποιός, βλέπει την ίδια την Παναγία να περπατά μαζί με το Θείο Βρέφος. Εκεί που ο Σταυροφόρος πνίγεται στα βάθη της απελπισίας του, αυτός αγαπάει την γυναίκα του και χαίρεται τη ζωή και τις απλές χαρές της, μεταγγίζοντας τελικά την γνώση της αγαθότητας και αισιοδοξίας -Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι- στον κατάμαυρο Αντόνιους Μπλοκ. Ίσως να θέλει να μας πει ο σκηνοθέτης ότι η ομορφιά, η ελπίδα και ο Θεός μπορεί να βρεθούν, αν διατηρούμε την αγαθότητα και την διάθεση για ζωή.

Πάντα όμως, όσο καλοί και να είμαστε στο σκάκι, ο Θάνατος είναι πολύ καλύτερος παίχτης, μπορεί να μας αφήνει να νομίζουμε ότι νικάμε, μα στο τέλος πάντα αυτός νικά.
      Δεν είναι όμως κακό μέχρι τότε να το διασκεδάσουμε και να γευτούμε την γνήσια, αποκρυσταλλωμένη αίσθηση της ζωής. Έτσι και αλλιώς κανείς δεν θα βγει ζωντανός από εδώ μέσα..

         Το ακόλουθο βίντεο είναι ένα τραγούδι του Scott Walker    
         εμπνευσμένο από την ταινία