To Blade Runner δεν ήταν ποτέ μόνο μια ταινία επιστημονικής φαντασίας. Μπορεί η αφετηρία του να ήταν το <<Do Androids dream of electric sheep?>> του Φίλιπ Κ.Ντικ, που εκδόθηκε το 1968, αλλά αντίθετα με όσα περίμενε το κοινό, ο Ρίντλευ Σκοτ είχε στο νου του κάτι τελείως διαφορετικό από μια περιπέτεια που διαδραματίζεται στο μέλλον.
Η αρχική βερσιόν της ταινίας ήταν αυτή που επέβαλαν οι παραγωγοί στον σκηνοθέτη, χωρίς εκείνος να είναι ευχαριστημένος με την παρέμβαση και το τελικό μοντάζ. Η επιτυχία της ήταν μικρή και η κριτική αμήχανη τουλάχιστον. Το 1992 κυκλοφόρησε η έκδοση, που επιθυμούσε ο ίδιος ο σκηνοθέτης και επιτέλους αποκαλύφθηκε το όραμα του Ρίντλευ Σκοτ και η τεράστια δυναμική του έργου. Έκτοτε το Blade Runner φιλοξενείται στις λίστες με τις καλύτερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας και όχι μόνο, πολλές φορές και στην κορυφή.
Τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζουν πολλοί την εποχή μας και κυρίως τα χρόνια, που θα έρθουν, ως τεχνολογικό μεσαίωνα-και συμφωνούμε μαζί τους. Γνωρίσματα αυτής της περιόδου είναι καταρχήν ο θάνατος του Θεού. Πόσο εύστοχα το είχε αναγγείλει ο Νίτσε γράφοντας <<Ο Θεός είναι νεκρός..εμείς τον σκοτώσαμε>> προσθέτοντας και την υποσημείωση <<θα καταλάβουν τη φιλοσοφία μου μετά από 200 χρόνια>> τώρα δηλαδή. Τη θέση του Θεού αντικαθιστά η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη, την οποία ο κόσμος λατρεύει άκριτα,σχεδόν μυστικιστικά, παράδειγμα αυτής της νοοτροπίας η φράση <<<η τεχνολογία κάνει θαύματα>>. Ταυτόχρονα, ενώ ο κόσμος θεοποιεί την τεχνολογική πρόοδο, δεν μαθαίνει ωστόσο πως λειτουργούν τα μηχανήματα, που χρησιμοποιεί. Η ακριβής γνώση των λεπτομερειών λειτουργίας τους παραμένει άγνωστή, επαναλαμβάνεται δηλαδή το πανάρχαιο μοτίβο με τα ιερά βιβλία των θρησκειών και την απόκρυφη και ιερή γνώση, που περιέχουν,απροσπέλαστη για τους κοινούς θνητούς και τους αμύητους.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο χρονικό και κοινωνικό τοποθετείται και η συγκεκριμένη ταινία. Βρισκόμαστε στο Λος Άντζελες του 2019. Η πόλη έχει μετατραπεί σε μια απέραντη Τσάιναταουν, όπου κατοικούν Κινέζοι, Ιάπωνες, Άραβες και λευκοί. Η Ανατολή έχει πια νικήσει τον πολιτιστικό πόλεμο με την Δύση. Η πνευματική υγρασία της Ανατολής συνυπάρχει με τη αδιανόητη τεχνολογική ανάπτυξη της Δύσης.Οι πλούσιοι κάτοικοι έχουν μετακομίσει σε αποικίες στο διάστημα και η Γη έχει μετατραπεί σε ένα θλιβερό δυστοπικό μέρος αποτελούμενο από ουρανοξύστες, νέον, βρωμιά ενώ μια πλήρης παραίτηση ρίχνει τη σκιά της σε αυτή την επίγεια κόλαση.Όλα φαίνονται σάπια, είναι σαφές ότι ο πλανήτης και οι κάτοικοί του είναι ένα ζωντανό πτώμα.
Ο αστυνομικός Ντέκαρντ-τον υποδύεται έξοχα ο Χάρισσον Φορντ-δεν αποτελεί εξαίρεση, έχει αποσυρθεί από την ενεργό δράση και σιγά σιγά σαπίζει και αυτός μαζί με τον παλιό κόσμο. Μία εξέγερση όμως κάποιων ανδροειδών-ρέπλικες, αντίγραφα δηλαδή ανθρώπων- τον αναγκάζει να ξαναανακατευτεί. Αποστολή του είναι να βρει τις ρέπλικες και να τις εξολοθρεύσει, ο αποσυρμένος δηλαδή να τις αποσύρει. Ωστόσο, καθώς η ταινία εξελίσσεται, βλέπουμε ότι οι ρέπλικες δεν είναι οι κακοί της ταινίας, ίσα ίσα βλέπουμε ότι είναι πιο ανθρώπινοι από τους ανθρώπους. Είναι νέοι, δυνατοί, ερωτεύονται, έχουν πάθη,συναισθήματα, καμία σχέση με τα άταφα πτώματα, που έχουν καταντήσει οι άνθρωποι. Είναι το μέλλον. Λογικό είναι λοιπόν οι άνθρωποι συνειδητοποιώντας ότι το είδος τους κανονικά είναι αυτό που πρέπει να αποσυρθεί και να το διαδεχτεί το καινούργιο-οι ρέπλικες, να επιθυμούν να το εξοντώσουν, όταν μάλιστα τα αντίγραφα επαναστατούν εναντίον των πρωτοτύπων! Το μόνο, που επιθυμούν οι ρέπλικες είναι ό,τι πιο ανθρώπινο-λίγα χρόνια ζωής παραπάνω και να συναντήσουν τον επιστήμονα, που τους δημιούργησε,δηλαδή τον Δημιουργό τους με κεφαλαίο Δ, τον Θεό.
Εδώ εντοπίζουμε και τον βαθύτερο πυρήνα και προβληματισμό του έργου, ο οποίος είναι ξεκάθαρα μεταφυσικός. Θέμα της ταινίας αποτελεί η θνητότητα και η επιδίωξη αν όχι της αθανασίας τουλάχιστον μεγαλύτερης διάρκειας ζωής. Όταν οι ρέπλικες θα συναντήσουν τον Δημιουργό-Πατέρα-Θεό τους και αντιληφθούν ότι η μοίρα τους είναι ο θάνατος θα διαπράξουν το αδιανόητο, θα σκοτώσουν τον Δημιουργό, συντελέιται δηλαδή όχι μόνο μία πατροκτονία αλλά και Θεοκτονία. Τον μεταφυσικό, και κυρίως χριστιανικό, προβληματισμό της ταινίας τον διακρίνουμε και από τα διάσπαρτα χριστιανικά σύμβολα, που υπάρχουν στο φιλμ. Καταρχάς τα μεγαλοπρεπή κτίρια, που δεσπόζουν και φαντάζουν σαν χριστιανικοί καθεδρικοί ναοί. Την στιγμή του κυνηγητού Ντέκαρντ και του αρχηγού των ρεπλικών (ένας φοβερός Ρούντγκερ Χάουερ) ένα καρφί καρφώνεται στο χέρι του Χάουερ, σαφής αναφορά στα καρφιά στα χέρια του Χριστού της στιγμής της Σταύρωσης. Στην ίδια σκηνή όταν ο Χάρισσον Φορντ κινδυνεύει να πεθάνει ευρισκόμενος στην άκρη του κτιρίου, ο Χάουερ αντί να τον αφήσει να πεθάνει, αφού τον συμφέρει κάτι τέτοιο, θα δείξει έλεος, θα τον συγχωρέσει και του χαρίζει τη ζωή! Επίσης λίγο πριν πεθάνει ο Χάουερ κρατάει ένα περιστέρι στα χέρια του, τη στιγμή του θανάτου του το περιστέρι πετάει στους ουρανούς, το περιστέρι στον Χριστιανισμό συμβολίζει το Άγιο Πνεύμα και τη Θεία Χάρη.
Η ταινία ανήκει τυπικά στην επιστημονική φαντασία αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι-και είναι-φιλμ νουάρ. Το αστυνομικό μέρος, η αισθητική και το <<γκριζάρισμα>> των χαρακτήρων και των αξιών, που κυριαρχούν στα φιλμ νουαρ υπάρχουν και εδώ. Όπως είδαμε προηγουμένως η βαθύτερη θεματική της ταινίας είναι μεταφυσική. Ωστόσο θίγονται παράλληλα και ζητήματα όπως η αλλοτρίωση σε μια κοινωνία νεκροταφείο, ο έρωτας, η αναζήτηση του σκοπού της ζωής και η απέραντη θλίψη ατόμων που ξέρουν ότι πεθαίνουν, η δική μας δηλαδή θλίψη.Πάνω απ'όλα όμως απλώνεται σε όλη την ταινία η σκιά της απροσδιοριστίας και της μονίμου συνοδού της, της αγωνίας, όπως την ορίζει ο Δανός φιλόσοφος Κίκεργκαρντ. Κανείς δεν ξέρει που και ποιοι είναι ρέπλικες, ποιοι είναι άνθρωποι και ποιοι ανθρώπινοι. Γιαυτό και το σύμβολο της ταινίας είναι ο μονόκερως, ζώο μυθικό,το οποίο στον Μεσαίωνα-νάτος πάλι ο Μεσαίωνας-κανείς δεν ήξερε αν υπάρχει στα αλήθεια, εν τούτοις διαρκώς το αναζητούσαν, σαν την αιωνιότητα. Μην ξεχνάμε ότι με τον μονόκερω και την περίφημη σκηνή-ανάμνηση του Φορντ αποκαλύπτεται στο director's cut ότι και ο Ντέκαρντ είναι μάλλον ρέπλικα.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει στην ταινία ο χαρακτήρας του Τζ.Φ.Σεμπάστιαν, ο οποίος είναι ο κατασκευαστής, όχι ο δημιουργός, των ρεπλικών. Πάσχει από μία ασθένεια, που προκαλεί πρόωρη γήρανση και σύντομα πεθαίνει. Αποτελεί το κατεξοχήν σύμβολο του γερασμένου κόσμου, επειδή όμως το γνωρίζει και δεν είναι αλαζόνας οι ρέπλικες θα τον συμπαθήσουν και θα συμμαχήσουν μαζί του. Στο τέλος όμως θα σκοτώσουν και αυτόν μαζί με τον δόκτορα Ταιρέλ,τον Δημιουργό τους.
Σκιαγραφήσαμε το φιλοσοφικό πλαίσιο, που κινείται η ταινία. Όσον αφορά το αισθητικό θα χρειαζόταν ένα άλλο κείμενο. Ο Σκοτ κάνει θαύματα-πάλι τα θαύματα- παρουσιάζοντάς μας ένα Λος Άντζελες σκοτεινό, με μόνιμη βροχή το οποίο φωτίζεται από πινακίδες και ολογράμματα νέον. Γεννιέται η αισθητική του cyberpunk, όρος που ανήκει φυσικά στον ίδιο τον Γκίμπσον. Η εξαιρετική μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου όχι μόνο <<ντύνει>> τα φιλμικά περιβάλλοντα αλλά πολλές φορές πρωταγωνιστεί ταυτόχρονα με την εικόνα. Ανακεφαλαιώνοντας θα λέγαμε ότι το Blade Runner αποτελεί ένα μεγαλειώδες μνημείο της τέχνης αυτού του γερασμένου κόσμου, ο οποίος και αυτός θα χάθεί κάποτε όπως τα δάκρυα στη βροχή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου